Интернетда Хитойда ишлаб чиқарилган финжонлар ва бошқа идишлар саратон касаллигини келтириб чиқаради, деган хабар пайдо бўлди. Ҳақиқатан ҳам шундайми?
Инглиз тадқиқотчиси Эндрю Тёрнер нафақат янги, балки ишлатилган турли хил меламин идишларнинг 200 та намунасини ўрганиб чиқди. Маълум бўлишича, уларнинг 139 тасида қўрғошин, 134 тасида эса соғлиқ учун хавфли кимёвий элемент — кадмий мавжуд экан.
Агар финжон ёки бошқа идиш меламиндан тайёрланган бўлса, у энг хавфли деб тан олинади. Меламин кукунли модданинг умумий номи. Ишлаб чиқаришнинг турли соҳаларида қўлланилади. Идишлар меламин-формалдегид қатронидан тайёрланади. Термал реактсиядан кейин хом ашё таркибида пластмассани барқарорлаштирадиган формалдегид мавжудлигини кўрсатади. Энгил ва чиройли филжонлар, чойнак ва косалар р кўпинча ушбу материалдан тайёрланади. Улар бузилмайди, чиннига жуда ўхшайди ва арзон. Идишлар Туркия ва Хитой томонидан ишлаб чиқарилади. Гап шундаки, меламин таркибида заҳарли бўлган формалдегид моддаси мавжуд. Бироқ, ишлаб чиқарувчиларнинг ўзлари, агар сиз уни 70 дан юқори қиздирмасангиз, уларнинг маҳсулоти мутлақо хавфсиз эканлигини даъво қилмоқда. Бироқ, мутахассислар формалдегид нафақат иссиқда ажралади, балки ишқорий ёки кислотали хусусиятларга эга бўлиб, ҳар қандай озиқ-овқат маҳсулотини заҳарлашига ишончлари комил.
Меламин идишлардан фойдаланиш мумкинми?
Меламин 1834 йилда кашф этилди. Айнан ўша пайтда немис олими Юстус фон Либиг лабораторияда рангсиз кристалларни ажратиб олди.
Меламин 1930 йилда саноатда фаол қўлланила бошланди. Меламин кукуни полимерлар ва бўёқлар билан бирлаштирилиб, синтетик қатрон ҳосил қилди.
У қатрон идишлар учун хом ашё бўлиб хизмат қилади. Босим ва ҳарорат таъсирида керакли шаклга эга бўлади.
Меламин — бу термосет пластикдир. У энгил, қаттиқ ва зарбаларга чидамли. Меламин идишлари синмайдиган, тирналмайдиган деб таснифланади. Аммо агар сиз уларни кўп марта плитка ёки асфалтга ташласангиз, вақт ўтиши билан чеккаларида ёриқлар пайдо бўлиши мумкин.
Меламин -формалдегид 130 C дан юқори ҳароратларда парчалана бошлайди.
Лвов вилоят санитария-епидемиология стансияси токсикология лабораторияси мудири Анатолий Артеменконинг сўзларига кўра, бу пластмасса таркибида озиқ-овқатда эрийдиган ва ошқозон-ичак трактига жиддий зарар етказиши мумкин бўлган формалдегид мавжуд. Шунингдек, у марказий асаб тизимига ва нафас олиш ёълларига таъсир қилади. Заҳарланиш аста-секин содир бўлади, саратон, экзема қўзғатади, жигар, талоқ ва буйракни зарарлайди.
Формалдегид асосан мебел учун ёғоч панеллар, ДСП учун пардозлаш плёнкалари, дезинфектсиялаш учун хом ашё, бўёқ, қоғоз, тўқимачилик ва кимёвий моддалар ишлаб чиқаришда ишлатилади.
Миламин идишлар ёрқин дизайнли бўлиб, унинг сири идиш таркибидаги заҳарли моддаларни тўлиқ ушлаб қола олмайди.
Агар сиз синмайдиган идишни танласангиз, токсикологларнинг фикрига кўра, зангламайдиган пўлатдан ясалган идишлардан фойдаланиш яхшироқдир.Сирланган идишлар ҳам хавфсиздир. Лекин эмалли кострюлкаларнинг сири кўчса, уни келажакда ишлатиш мумкин эмас. Сирнинг кўчган жойларида асоснинг оксидланиши содир бўлади, бу ҳам соғлиқ учун хавфлидир «, — дея қўшимча қилди токсиколог-шифокор Анатолий Артеменко.
Идишдаги меламин ва формалдегид қанчалик хавфли?
«Меламин моддаси танага тушса, тезда танадан чиқарилади. Бундан ташқари, Халқаро Саратон тадқиқотлари агентлиги томонидан олиб борилган тадқиқотлар меламиннинг кансерогенлигини тасдиқламади.
Кимёвий хавфсизлик бўйича халқаро дастурга (ИПCС) кўра, меламин ош тузидан кўра заҳарлироқ ва заҳарли эмас, деган хулосага келди.
Бундан ташқари, жиддий ишлаб чиқарувчи юқори сифатли меламин идишларини ишлаб чиқаришга қизиқиш билдирмоқда. Аммо псевдо-ишлаб чиқарувчилар бу қоидаларга риоя этишмайди. Шунинг учун паст сифатли меламинли идишларни пештахталарда топиш мумкин.Уларни асосан , Хитой ва Таиланддан етказиб беради. Бундай идишлар ҳақиқатан ҳам хавфли ва заҳарли бўлиши мумкин.
Сифатли меламин идишларни қандай аниқлаш мумкин?
✔ 1. Ҳиди. Идишлар ҳеч қандай бегона ва айниқса кимёвий ҳидларни чиқармаслиги керак.
✔ 2. Юзаки. Меламин идишлари текис, силлиқ юзага эга бўлиши керак. Идишларнинг четлари юмалоқ ва қалинлиги бир хил бўлиши лозим.
✔ 3. Рангли элементларнинг мустаҳкамлиги. Меламин идишларининг рангли элементларини бир неча дақиқа давомида сувга намланган мато билан артиб олинг. Бундай тартиблардан сўнг матода ҳеч қандай рангли излар қолмаслиги керак.
✔ 4. Мувофиқлик сертификати ва гигиеник хулоса. Ушбу идишлар зарур ҳужжатларга эга бўлиши лозим.
Меламин идишларини қандай аниқлаш мумкин?
— Бундай идишларнинг орқа томонида «меламин» деган ёзув бор. Агар идентификатсия белгилари бўлмаса, у сифатсиз идишдир.
— Меламиндан тайёрланган идиш чиннидан анча энгилроқ ва синмайди. Агар тақиллатсангиз, бўғиқ овоз чиқаради.
Қайси идишлар энг хавфсиз деб тан олинган?
Сирланган идишлар хавфсиздир. Аммо уларнинг сири кўчса, соғлиқ учун хавфли бўлиши мумкин.
Сопол ва шиша идишлар соғлиқ учун энг хавфсиздир. Бироқ, ликопчалар ва стаканларга тилла суви югуртирилган бўлса, унда хавфли металларнинг тўлиқ тўплами бўлиши мумкин. Улар саратон касаллигини келтириб чиқариш эҳтимоли катта.
Энг фойдали идишлар сопол эмас, балки шиша ва зангламайдиган пўлатдир. Шунинг учун, идеал ҳолда сиз шиша, зангламайдиган пўлатдан ясалган идишлардан фойдаланинг.
Янги тефлон кострюлкаларни ясашда ПФАлардан фойдаланилади, олимлар уларни соғлиқ учун зарарлигини айтишмоқда.
Наргис Қосимова